Scanners live in vain

Ένας από τους λόγους που καθιστούν την λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας τόσο ενδιαφέρουσα, είναι το ότι μας έχει προσφέρει μια ποικιλία οραμάτων για το μέλλον του Ανθρώπου και την διαμόρφωση των Κοινωνιών του Αύριο. Μεταξύ των Ιστοριών του Μέλλοντος που δημιούργησαν διάφοροι sci-fi συγγραφείς, μια από τις πιο παράξενες και πιο γοητευτικές είναι αυτή που μας χάρισε το αμερικανός Cordwainer Smith (1913-1966).

Την Πρώτη Εποχή του Διαστήματος ακολούθησε μια σκοτεινή εποχή καταστροφικών πολέμων. Η ανθρωπότητα όμως ανέκαμψε και εξαπλώθηκε στα άστρα υπό την πολιτική και πνευματική καθοδήγηση ενός είδους πεφωτισμένης κεντρικής κυβέρνησης, την οποία ο Smith ονόμασε Instrumentality of Mankind (και για την οποία διατηρώ τον αγγλικό όρο αφού δεν μπορώ να σκεφτώ μια ικανοποιητική μετάφραση του). Οι κίνδυνοι του ταξιδιού στο Διάστημα αντιμετωπίστηκαν και νέοι πλανήτες αποικίστηκαν. Η ζωή των ανθρώπων έγινε πολύ πιο άνετη και η διάρκεια της αυξήθηκε σε μερικές εκατοντάδες χρόνια ενώ τις βαριές δουλειές ανέλαβαν τα ρομπότ και οι ζωάνθρωποι (underpeople: ζώα που έχουν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να αποκτήσουν ανθρώπινη μορφή και νοημοσύνη αλλά δεν διαθέτουν πολιτικά δικαιώματα). Δεν υπάρχει φόβος, πείνα ή αρρώστιες ενώ ο θάνατος είναι μια εντελώς τυπική διαδικασία που λαμβάνει χώρα στο τέλος των προκαθορισμένων 400 χρόνων που διαρκεί η ζωή ενός ανθρώπου. Η κανονικότητα και η ασφάλεια όμως φέρνουν τη στασιμότητα. Και έτσι κάποια στιγμή η ηγεσία της Instrumentality θα αποφασίσει να επαναφέρει το ρίσκο και την αβεβαιότητα στη ζωή των ανθρώπων μέσω μιας μεταρρυθμιστικής διαδικασίας που θα ονομαστεί Η Επ-ανακάλυψη του Ανθρώπου (The Rediscovery of Man). Παράλληλα θα τεθεί το θέμα της χορήγησης πολιτικών δικαιωμάτων στους ζωανθρώπους, των οποίων η ζωή είναι πολύ πιο κοντά σε αυτό που αντιλαμβανόμαστε εμείς ως "ανθρώπινο". Δυστυχώς ο πρόωρος θάνατος του συγγραφέα δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση του οράματος του και μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε για το πως κλείνει ο τεράστιος ιστορικός κύκλος που περιγράφει στις ιστορίες του.

Εξώφυλλο της συλλογής The Rediscovery of Man της σειράς SF Masterworks με την περίφημη C'mell σε πρώτο πλανο.

Ο Smith δημιούργησε μια εντυπωσιακή εικόνα του μελλόντος της ανθρωπότητας που εκτείνεται σε μια χρονική περίοδο περίπου 14000 ετών. Οι ιστορίες του είναι παράξενες και ορισμένες θυμίζουν παραμύθια που εξελίσσονται σε διαστημικό φόντο και όχι τυπική επιστημονική φαντασία. Μέσα από τις σελίδες τους αναδύεται ένα σχεδόν σουρεαλιστικό σύμπαν όπου διαστημόπλοια με πανιά μήκους χιλιάδων μιλίων διασχίζουν τον διαστρικό χώρο ωθούμενα από φωτονικούς ανέμους, υπερυπολογιστές προφητεύουν το μέλλον και άνθρωποι συνεργάζονται τηλεπαθητικά με γάτες προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις κακόβουλες οντότητες που παραμονεύουν στο διαστρικό κενό και επιτίθενται στα διαστημόπλοια που χρησιμοποιούν την  τεχνική του planoforming. Εκτός από την Γη, μέσα σε αυτό το σύμπαν συναντούμε πλανήτες όπως η Norstrilia στην οποία παράγεται το ναρκωτικό stroon που παρατείνει την διάρκεια της ανθρώπινης ζωής αλλά και ο φοβερός Shayol, που -όπως εύστοχα έχουν παρατηρήσει ορισμένοι σχολιαστές- αποτελεί τη sci-fi εκδοχή της δαντικής Κόλασης. Αξίζει να σημειωθεί πως το διήγημα στο οποίο περιγράφεται ο Shayol είναι τόσο γκροτέσκο ώστε ο συγγραφέας πλησιάζει σε στυλ τον άλλο διάσημο Smith της Λογοτεχνίας Φαντασίας, τον αγαπημένο μας Clark Ashton.

Ειδική μνεία πρέπει να γίνει και στην ιστορία  Scanners live in vain στην οποία οι Σαρωτές είναι μια επίλεκτη ομάδα ανθρώπων οι οποίοι, ύστερα από χειρουργική επέμβαση, έχουν αποκτήσει μηχανικές αισθήσεις προκειμένου να αντέξουν τους τρομερούς πόνους του διαστημικού ταξιδιού. Δημοσιεύτηκε το 1950, αποτελεί μια εντυπωσιακή εισαγωγή στον κόσμο του συγγραφέα και σήμερα θεωρείται μια από τις πιο κλασικές ιστορίες του χώρου.

Χαρακτηριστικά του CS είναι η ωραία γραφή, οι εξωτικές ιδέες και κυρίως η τάση του να μην εξηγεί κάποια πράγματα που αναφέρονται στις ιστορίες του. Κατά πάσα πιθανότητα ο συγγραφέας είχε μια πλήρη εικόνα για το σύμπαν του και την χρονική εξέλιξη των γεγονότων σε αυτό αλλά σε κάθε ιστορία αποκαλύπτε μόνο αποσπάσματα της ευρύτερης εικόνας και ο αναγνώστης καλείται να μαντέψει τα κομμάτια του παζλ που λείπουν. Σε μεταγενέστερα διηγήματα του, ο Smith χρησιμοποιεί κινέζικες αφηγηματικές τεχνικές αξιοποιώντας την εξοικείωση του με την κινέζικη κουλτούρα και καθιστώντας ακόμα πιο ασυνήθιστες τις ιστορίες του. Μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις αυτές καταλήγουν να έχουν μια εντελώς παραισθητική ποιότητα όπως το διήγημα Under the old Earth.

Εικονογράφηση του Virgil Finlay για την ιστορία του CS Under Old Earth

Ο ίδιος ο Cordwainer Smith αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία. Το πραγματικό του όνομα ήταν Paul M. Linebarger και σε ηλικία 23 χρονών έλαβε το διδακτορικό του στις Πολιτικές Επιστήμες από το πανεπιστήμιο Johns Hopkins, στο οποίο αργότερα έγινε καθηγητής. Από νεαρή ηλικία ταξίδεψε πολύ και είχε ιδιαιτέρως στενούς δεσμούς με την Κίνα. Ήταν βαφτισιμιός του κινέζου πολιτικού και επαναστάτη Sun Yat-Sen, ενώ στη διάρκεια του Β' ΠΠ  μετέβη και πάλι στην Κίνα με τη ιδιότητα του αξιωματικού των υπηρεσίων πληροφοριών του αμερικάνικου στρατού. Ασχολήθηκε με τις λεγόμενες "ψυχολογικές επιχειρήσεις" και το σύγγραμμα του για τον Ψυχολογικό Πόλεμο θεωρείται από τα κλασικά του είδους. Δύο ενδιαφέρουσες φήμες που κυκλοφορούν για τον συγγραφέα είναι ότι α) πίστευε πως περνούσε μέρος του χρόνου του σε ένα άλλο σύμπαν (!!) και β) έχασε το σημειωματάριο στο οποίο κατέγραφε διάφορες ιδέες για το λογοτεχνικό του κόσμο σε ένα εστιατόριο στη Ρόδο!

Η επιστημονική φαντασία που έγραψε ο CS είναι σχετικά μικρή σε όγκο και αποτελείται από μερικές δεκάδες διηγήματα και μια νουβέλα. Παρά την μικρή του έκταση, το έργο του χαίρει μεγάλης εκτίμησης και είναι ένα από τα πιο ιδιαίτερα της ΕΦ. Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει τρεις ιστορίες του σύμπαντος του CS στην δυσεύρετη συλλογή Ματαίως ζουν οι Σαρωτές των εκδόσεων Απόπειρα. Επιπλέον, υπάρχει και η ιστορία Ένας Πλανήτης που λεγόταν Σαγιόλ στον δεύτερο τόμο της σειράς ανθολογιών ΕΦ των εκδόσεων Ωρόρα. Oι αναγνώστες του χώρου που επιμένουν να μην ζουν ματαίως, οφείλουν κάποια στιγμή να έρθουν σε επαφή με το έργο του Cordwainer Smith...