Στις κέλτικες παραδόσεις, ισχυρή είναι η πίστη στην ύπαρξη ενός Αλλόκοσμου ο οποίος υφίσταται παράλληλα με τον δικό μας κόσμο. Πρόκειται για ένα βασίλειο Ομορφιάς και Ευτυχίας, το οποίο κατοικείται από θεότητες και μυθικά πλάσματα και στο οποίο ο χρόνος κυλάει διαφορετικά σε σχέση με τον δικό μας κόσμο. Οι είσοδοι σε αυτή την παράλληλη διάσταση είναι από παλιά γνωστές στους ανθρώπους και υπάρχουν πολλές αναφορές για όσους έχουν τολμήσει να τις διαβούν. Όμως η διάβαση της Πύλης είναι μια διαδικάσία που πάντα ενέχει κινδύνους και μπορεί να οδηγήσει σε απροσδόκητες εξελίξεις...
Το ταξίδι δύο ανθρώπων της εποχής μας στον Αλλόκοσμο των αρχαίων Κελτών και οι περιπέτειες τους σε αυτόν βρίσκονται στον πυρήνα της fantasy τριλογίας The Song of Albion του γνωστού αμερικανού συγγραφέα Stephen Lawhead. Πρόκειται για ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του συγγραφέα, το οποίο πραγματεύεται ενδιαφέρουσες ιδέες αλλά και πάσχει σε αρκετά σημεία.
Το πρώτο βιβλίο της σειράς έχει τίτλο The Paradise War και ξεκινάει με το ταξίδι δύο φίλων και μεταπτυχιακών φοιτητών του πανεπιστήμιου της Οξφόρδης -των Simon Rawnson και Lewis Gillies- στην εξοχή της Σκωτίας προκειμένου να ερευνήσουν την μυστηριώδη εμφάνιση ενός προιστορικού ζώου. Ο Simon θα περάσει στον Αλλόκοσμο μέσω μιας πύλης που βρίσκεται μέσα σε έναν τεχνητό λόφο. Ο Lewis θα μείνει πίσω αλλά διάφορα σημάδια και περιστατικά θα τον ωθήσουν να κάνει και αυτός το πέρασμα προκειμένου να βρει τον φίλο του και να τον φέρει πίσω στον κόσμο μας. Ο Αλλόκοσμος στον οποίο θα βρεθούν οι δύο φίλοι είναι μια μαγική χώρα η οποία ονομάζεται Albion (Αλβιώνα) και στην οποία ανθεί ο κέλτικος πολιτισμός. Αν και ξένοι στον Αλλόκοσμο, ο σκεπτικιστής Lewis και ο φιλόδοξος Simon γίνονται πολεμιστές σε μια ισχυρή φυλή της Prydain (ενός από τα τρία βασίλεια της Αλβιώνας). Καθώς η ιστορία εξελίσσεται, οι δυνάμεις του Σκότους σαρώνουν το βασίλειο της Prydain και το ερημώνουν. Η Αλβιώνα βρίσκεται στο έλεος του άρχοντα Nudd του Καταραμένου και της δαιμονικής ορδής του. Ο Lewis με την βοήθεια του βάρδου Tegid θα βρει το Τραγούδι της Αλβιώνας και θα σώσει το βασίλειο από την ολική καταστροφή. Για τον άθλο του αυτό θα λάβει το όνομα Llew και θα γίνει πρόμαχος του μεγάλου βασιλιά Meldrin Mawr.
Το δεύτερο βιβλίο που έχει τον τίτλο The Silver Hand ξεκινάει με την ανακήρυξη του Llew σε βασιλιά ύστερα από την δολοφονία του Meldrin Mawr από τον προδότη Paladyr. Όμως ο πρίγκηπας Meldron θα σφετερισθεί τον τίτλο του βασιλιά και θα κόψει το χέρι του Llew ώστε ως ανάπηρος να μην έχει δικαίωμα στον βασιλικό τίτλο. Επηρεασμένος από τον αλαζόνα Simon, o Meldron θα εγκαθιδρύσει ένα τυραννικό καθεστώς και θα επιχειρήσει να κατακτήσει ολόκληρη την Αλβιώνα. Ο Llew και ο βάρδος Tegid θα βρουν καταφύγιο στις βόρειες περιοχές της Αλβιώνας και θα ξεκινήσουν να οργανώνουν την αντίσταση ενάντια στην ανόσια βασιλεία του Meldron που έχει γίνει η αιτία να μαραζώσει η χώρα. Όταν το κομμένο χέρι του Llew αντικατασταθεί από ένα ασημένιο ύστερα από θεϊκή παρέμβαση, ο σφετεριστής Meldron θα νικηθεί, ο Llew θα γίνει ξανά βασιλιάς και η ευημερία θα επιστρέψει στη ρημαγμένη γη.
Αρκετά είναι τα σημεία που καθιστούν ενδιαφέρον το The Song of Albion. Το κυριότερο από αυτά είναι οι απόψεις που εκφράζονται για το ρόλο του βασιλιά και την φύση της βασιλείας. Η βασιλεία δεν συνεπάγεται προνόμια, αλλά υποχρεώσεις απέναντι στον λαό και τη χώρα. Ο αληθινός βασιλιάς βρίσκεται σε μυστικό δεσμό με τη γη ("You and the Land are One" για να θυμηθούμε και την ταινία Excalibur) και η παρουσία του γονιμοποιεί τη χώρα. Γι' αυτό όταν ο Meldron σφετερισθεί την βασιλεία, παρακινημένος από τις αλλότριες ιδέες του Simon, η γη ερημώνει και δηλητηριάζεται. Όταν έρχεται η ώρα να αποφασιστεί το ζήτημα της διαδοχής, οι βάρδοι -ως εκφραστές της ψυχής και φορείς της μνήμης του λαού- είναι οι αποκλειστικοί υπεύθυνοι για την εκλογή του νέου βασιλιά. Η διαδοχή εξ αίματος είναι ένας θεσμός άγνωστος στην Αλβιώνα αφού οποιοσδήποτε άξιος άντρας μπορεί να γίνει βασιλιάς εφόσον τον επιλέξει το συμβούλιο των βάρδων.
O Lawhead παρουσιάζει τoν Αλλόκοσμο της Albion ως έναν πιο αληθινό κόσμο που δίνει υπόσταση και νοηματοδοτεί τον δικό μας κόσμο. Εκεί το γρασίδι εκεί είναι πιο πράσινο, ο ουρανός πιο γαλανός, ο ήλιος πιο λαμπερός. Ο δικός μας κόσμος φαίνεται σαν μια σκιά του Αλλόκοσμου, παραπέμποντας στο σημείο αυτό στις απόψεις του Πλάτωνα για τον κόσμο των Ιδεών και τη σχέση του με τον υλικό κόσμο που μας περιβάλλει. Οι δύο κόσμοι βρίσκονται σε ισορροπία και η αρμονία μεταξύ τους αναπαρίσταται από το γνωστό κέλτικο διακοσμητικό μοτίβο του Ατέρμονου Κόμπου (Endless Knot). Όμως η ισορροπία μπορεί να διαταραχθεί με ολέθριες συνέπειες: τότε ο Κόμπος αρχίζει να ξετυλίγεται και οι δύο κόσμοι κινδυνεύουν να βυθιστούν στο χάος. Αυτή είναι μια ιδέα που δυστυχώς ο συγγραφέας δεν την αναπτύσσει εκτενώς. Καταφέρνει όμως να προβληματίσει τον αναγνώστη αφού μέσα στις σελίδες του βιβλίου λαμβάνει χώρα μια συνεχής αντιπαραβολή του ιδανικού κόσμου της Albion με τον δικό μας ψεύτικο κόσμο, στον οποίο επικρατεί ο καταναλωτισμός και το φυσικό περιβάλλον βιάζεται.
Στα θετικά προσμετράται η διάθεση του Lawhead να προβάλλει παραδοσιακές αξίες όπως η τιμή, η φιλία, ο ηρωϊσμός και η ψυχική ευγένεια, αλλά και η έρευνα που έχει κάνει ο συγγραφέας για τα κέλτικα έθιμα και η ακριβής περιγραφή πολλών από αυτά καθώς και οι πολλές αναφορές που γίνονται στους κέλτικους θρύλους.
Αν και η τριλογία χαραρακτηρίζεται από αξιόλογες ιδέες, ο αναγνώστης εντοπίζει πολλά στοιχεία που αφαιρούν πόντους από το σύνολο του έργου και δεν του επιτρέπουν να διεκδικήσει μια υψηλή θέση στο χώρο της fantasy λογοτεχνίας. Πρώτα απ' όλα ο Lawhead πολλές φορές γίνεται φλύαρος και κουραστικός. Ανούσια επεισόδια περιγράφονται χωρίς να υπάρχει λόγος, μάλλον επειδή το συμβόλαιο του συγγραφέα με τον εκδοτικό οίκο προέβλεπε την παράδοση συγκεκριμένου αριθμού σελίδων-λέξεων. Πολλοί διάλογοι είναι ανέμπνευστοι έως κακοί ενώ το τρίτο βιβλίο της σειράς επιβαρύνεται από μελοδραματικές και γλυκερές στιγμές έρωτα μεταξύ του Llew και της Goewyn. Ο ίδιος ο Lewis-Llew ως απρόθυμος ήρωας πολλές φορές είναι εκνευριστικά απρόθυμος ενώ ο βασικός χαρακτήρας του Simon πολύ νωρίς χάνεται από το προσκήνιο με αποτέλεσμα να μην προλάβουμε να διαμορφώσουμε μια ικανοποιητική εικόνα για την κοσμοθεωρία και τα κίνητρα του.
Ένα ακόμα πρόβλημα εντοπίζεται στις σκηνές δράσης οι οποίες -κατά την άποψη μου πάντα- είναι άνευρες, δεν διαθέτουν την απαραίτητη δύναμη και πολλές φορές δεν πείθουν τον αναγνώστη. Επιπλέον, υπάρχουν σημαντικά σημεία που δεν ξεκαθαρίζονται με το πέρας της τριλογίας όπως για παράδειγμα τι ακριβώς συνέβη στη λίμνη και ο Llew απέκτησε το ασημένιο χέρι του ή ποιος τελικά σκότωσε τον αρχιβάρδο στο μυστικό του δωμάτιο. Το τέλος της σειράς είναι κάπως βιαστικό και αμήχανο και ο συγγραφέας δεν μπαίνει στον κόπο να δώσει περισσότερα -απαραίτητα- στοιχεία για το σχέδιο που είχε καταστρώσει ο Simon προκειμένου να αλώσει τον Αλλόκοσμο ή για το σε τι βαθμό είχε ξετυλιχθεί ο Κόμπος και τι επίδραση είχε αυτό στον δικό μας κόσμο.
Επιγραμματικά, το The Song of Albion είναι μια κλασική ιστορία που ενσωματώνει το γνώριμο μοτίβο του προμάχου που επιστρέφει πέρα από τον Χώρο και τον Χρόνο για να υπερασπιστεί τον λαό του στην ώρα της ανάγκης. Είναι ένα παραμύθι για ενήλικες -με κάποιες χριστιανικές προεκτάσεις- το οποίο πραγματεύεται την αιώνια πάλη του Φωτός με το Σκότος, χωρίς ενδιάμεσες γκρίζες περιοχές. Επειδή πλέον θεωρώ απλοϊκές τις διπολικές προσλήψεις του Κόσμου τύπου Καλό-Κακό ή Τάξη-Χάος και με ενδιαφέρει περισσότερο η ενδιάμεση "γκρίζα χώρα", πρέπει να ομολογήσω πως η τριλογία του Lawhead δεν με συγκίνησε τόσο, όσο αν την διάβαζα πριν πέντε ή δέκα χρόνια. Σε αυτό συνέτειναν και τα αρνητικά στοιχεία που παρατέθηκαν παραπάνω. Προτείνω το ΤSοA με επιφύλαξη και μόνο ως συμπλήρωμα σε άλλα έργα κέλτικης φαντασίας όπως το Slaine and the Horned God, τα The Book of Conquests και The Silver Arm του J. Fitzpatrick και το ουαλλικό Mabinogion. Και προσδοκώ πάντοτε το πέρασμα στην Αλβιώνα...
Ιστορικό: αγόρασα το The Paradise War πριν πολλά χρόνια από τη Φωλιά του Βιβλίου στο κέντρο της Αθήνας, ύστερα από ένα σχετικό κείμενο του SK στην Πολεμική Σημαία. Ακόμα φέρει στο οπισθόφυλλο το αυτοκόλλητο με την τιμή: 1000 δραχμές. Για χρόνια το είχα παρατημένο σε κάποιο συρτάρι μέχρι πρόσφατα που αγόρασα και τα άλλα δύο βιβλία της σειράς για να διαβαστούν όλα μαζί στη διάρκεια των θερινών διακοπών. Άλλη μια σπείρα του Ατέρμονου Κόμπου που έκλεισε, για να ξεκινήσει μια νέα.
Το δεύτερο βιβλίο που έχει τον τίτλο The Silver Hand ξεκινάει με την ανακήρυξη του Llew σε βασιλιά ύστερα από την δολοφονία του Meldrin Mawr από τον προδότη Paladyr. Όμως ο πρίγκηπας Meldron θα σφετερισθεί τον τίτλο του βασιλιά και θα κόψει το χέρι του Llew ώστε ως ανάπηρος να μην έχει δικαίωμα στον βασιλικό τίτλο. Επηρεασμένος από τον αλαζόνα Simon, o Meldron θα εγκαθιδρύσει ένα τυραννικό καθεστώς και θα επιχειρήσει να κατακτήσει ολόκληρη την Αλβιώνα. Ο Llew και ο βάρδος Tegid θα βρουν καταφύγιο στις βόρειες περιοχές της Αλβιώνας και θα ξεκινήσουν να οργανώνουν την αντίσταση ενάντια στην ανόσια βασιλεία του Meldron που έχει γίνει η αιτία να μαραζώσει η χώρα. Όταν το κομμένο χέρι του Llew αντικατασταθεί από ένα ασημένιο ύστερα από θεϊκή παρέμβαση, ο σφετεριστής Meldron θα νικηθεί, ο Llew θα γίνει ξανά βασιλιάς και η ευημερία θα επιστρέψει στη ρημαγμένη γη.
Η τριλογία κλείνει με το The Endless Knot στο οποίο ο Llew είναι πλέον Υψηλός Βασιλιάς όλης της Αλβιώνας. Παντρεύεται την όμορφη Goewyn αλλά η ευτυχία του δεν θα κρατήσει πολύ: άγνωστοι θα απαγάγουν την γυναίκα του και ο Llew με τους συντρόφους τους θα ξεκινήσουν μια δύσκολη αναζήτηση στην Ακάθαρτη Χώρα (The Foul Land) προκειμένου να την πάρουν πίσω. Σε αυτήν την καταραμένη γη θα διαδραματιστεί η τελική αναμέτρηση του Llew με τον παλιό του φίλο Simon. Ο πρόμαχος θα πραγματοποιήσει τον απαραίτητο άθλο και μέσω μιας ελαφρώς ψυχεδελικής εξέλιξης της πλοκής ο κύκλος θα κλείσει στο σημείο που άνοιξε...
Αρκετά είναι τα σημεία που καθιστούν ενδιαφέρον το The Song of Albion. Το κυριότερο από αυτά είναι οι απόψεις που εκφράζονται για το ρόλο του βασιλιά και την φύση της βασιλείας. Η βασιλεία δεν συνεπάγεται προνόμια, αλλά υποχρεώσεις απέναντι στον λαό και τη χώρα. Ο αληθινός βασιλιάς βρίσκεται σε μυστικό δεσμό με τη γη ("You and the Land are One" για να θυμηθούμε και την ταινία Excalibur) και η παρουσία του γονιμοποιεί τη χώρα. Γι' αυτό όταν ο Meldron σφετερισθεί την βασιλεία, παρακινημένος από τις αλλότριες ιδέες του Simon, η γη ερημώνει και δηλητηριάζεται. Όταν έρχεται η ώρα να αποφασιστεί το ζήτημα της διαδοχής, οι βάρδοι -ως εκφραστές της ψυχής και φορείς της μνήμης του λαού- είναι οι αποκλειστικοί υπεύθυνοι για την εκλογή του νέου βασιλιά. Η διαδοχή εξ αίματος είναι ένας θεσμός άγνωστος στην Αλβιώνα αφού οποιοσδήποτε άξιος άντρας μπορεί να γίνει βασιλιάς εφόσον τον επιλέξει το συμβούλιο των βάρδων.
Στα θετικά προσμετράται η διάθεση του Lawhead να προβάλλει παραδοσιακές αξίες όπως η τιμή, η φιλία, ο ηρωϊσμός και η ψυχική ευγένεια, αλλά και η έρευνα που έχει κάνει ο συγγραφέας για τα κέλτικα έθιμα και η ακριβής περιγραφή πολλών από αυτά καθώς και οι πολλές αναφορές που γίνονται στους κέλτικους θρύλους.
Αν και η τριλογία χαραρακτηρίζεται από αξιόλογες ιδέες, ο αναγνώστης εντοπίζει πολλά στοιχεία που αφαιρούν πόντους από το σύνολο του έργου και δεν του επιτρέπουν να διεκδικήσει μια υψηλή θέση στο χώρο της fantasy λογοτεχνίας. Πρώτα απ' όλα ο Lawhead πολλές φορές γίνεται φλύαρος και κουραστικός. Ανούσια επεισόδια περιγράφονται χωρίς να υπάρχει λόγος, μάλλον επειδή το συμβόλαιο του συγγραφέα με τον εκδοτικό οίκο προέβλεπε την παράδοση συγκεκριμένου αριθμού σελίδων-λέξεων. Πολλοί διάλογοι είναι ανέμπνευστοι έως κακοί ενώ το τρίτο βιβλίο της σειράς επιβαρύνεται από μελοδραματικές και γλυκερές στιγμές έρωτα μεταξύ του Llew και της Goewyn. Ο ίδιος ο Lewis-Llew ως απρόθυμος ήρωας πολλές φορές είναι εκνευριστικά απρόθυμος ενώ ο βασικός χαρακτήρας του Simon πολύ νωρίς χάνεται από το προσκήνιο με αποτέλεσμα να μην προλάβουμε να διαμορφώσουμε μια ικανοποιητική εικόνα για την κοσμοθεωρία και τα κίνητρα του.
Ένα ακόμα πρόβλημα εντοπίζεται στις σκηνές δράσης οι οποίες -κατά την άποψη μου πάντα- είναι άνευρες, δεν διαθέτουν την απαραίτητη δύναμη και πολλές φορές δεν πείθουν τον αναγνώστη. Επιπλέον, υπάρχουν σημαντικά σημεία που δεν ξεκαθαρίζονται με το πέρας της τριλογίας όπως για παράδειγμα τι ακριβώς συνέβη στη λίμνη και ο Llew απέκτησε το ασημένιο χέρι του ή ποιος τελικά σκότωσε τον αρχιβάρδο στο μυστικό του δωμάτιο. Το τέλος της σειράς είναι κάπως βιαστικό και αμήχανο και ο συγγραφέας δεν μπαίνει στον κόπο να δώσει περισσότερα -απαραίτητα- στοιχεία για το σχέδιο που είχε καταστρώσει ο Simon προκειμένου να αλώσει τον Αλλόκοσμο ή για το σε τι βαθμό είχε ξετυλιχθεί ο Κόμπος και τι επίδραση είχε αυτό στον δικό μας κόσμο.
 |
| Nuada Silver Arm του Jim Fitzpatrick |
Επιγραμματικά, το The Song of Albion είναι μια κλασική ιστορία που ενσωματώνει το γνώριμο μοτίβο του προμάχου που επιστρέφει πέρα από τον Χώρο και τον Χρόνο για να υπερασπιστεί τον λαό του στην ώρα της ανάγκης. Είναι ένα παραμύθι για ενήλικες -με κάποιες χριστιανικές προεκτάσεις- το οποίο πραγματεύεται την αιώνια πάλη του Φωτός με το Σκότος, χωρίς ενδιάμεσες γκρίζες περιοχές. Επειδή πλέον θεωρώ απλοϊκές τις διπολικές προσλήψεις του Κόσμου τύπου Καλό-Κακό ή Τάξη-Χάος και με ενδιαφέρει περισσότερο η ενδιάμεση "γκρίζα χώρα", πρέπει να ομολογήσω πως η τριλογία του Lawhead δεν με συγκίνησε τόσο, όσο αν την διάβαζα πριν πέντε ή δέκα χρόνια. Σε αυτό συνέτειναν και τα αρνητικά στοιχεία που παρατέθηκαν παραπάνω. Προτείνω το ΤSοA με επιφύλαξη και μόνο ως συμπλήρωμα σε άλλα έργα κέλτικης φαντασίας όπως το Slaine and the Horned God, τα The Book of Conquests και The Silver Arm του J. Fitzpatrick και το ουαλλικό Mabinogion. Και προσδοκώ πάντοτε το πέρασμα στην Αλβιώνα...
Ιστορικό: αγόρασα το The Paradise War πριν πολλά χρόνια από τη Φωλιά του Βιβλίου στο κέντρο της Αθήνας, ύστερα από ένα σχετικό κείμενο του SK στην Πολεμική Σημαία. Ακόμα φέρει στο οπισθόφυλλο το αυτοκόλλητο με την τιμή: 1000 δραχμές. Για χρόνια το είχα παρατημένο σε κάποιο συρτάρι μέχρι πρόσφατα που αγόρασα και τα άλλα δύο βιβλία της σειράς για να διαβαστούν όλα μαζί στη διάρκεια των θερινών διακοπών. Άλλη μια σπείρα του Ατέρμονου Κόμπου που έκλεισε, για να ξεκινήσει μια νέα.
